يادداشت 
حقوق اقليت ها و اقوام در قانون اساسي


نويسنده: بهمن كشاورز

به موجب قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، دو گونه اقليت وجود دارد؛ يکي ديني و ديگر مذهبي. موضوع اقليت ديني در اصل سيزدهم قانون اساسي بيان شده است که مقرر داشته ايرانيان زرتشتي، کليمي و مسيحي اقليت هاي ديني شناخته شده در قانون اساسي هستند و در انجام مراسم ديني خود آزادند و در احوال شخصيه (ازدواج، طلاق، ارث و وصيت) همچنين تعليمات ديني بر طبق آيين خود عمل مي کنند. موضوع اقليت هاي مذهبي در اصل دوازدهم قانون اساسي مطرح شده که به موجب آن دين رسمي ايران، اسلام و مذهب رسمي، جعفري اثني عشري است. درعين حال مقرر شده که مذاهب ديگر اسلامي يعني حنفي، شافعي، مالکي، حنبلي و زيدي داراي احترام کامل هستند و پيروان اين مذاهب در انجام مراسم مذهبي طبق فقه خود آزادند و در تعليم و تربيت ديني و احوال شخصيه به ضوابط مذهبي خود عمل مي کنند و دادگاه ها نيز در رسيدگي به دعاوي مربوطه احوال شخصيه اين مذاهب قواعد مذهبي خودشان را اجرا مي کنند. ضمنا در هر منطقه اي که پيروان يکي از اين مذاهب اکثريت داشته باشند، مقررات محلي در حدود اختيارات شوراها، با حفظ حقوق پيروان ساير مذاهب، بر طبق ضوابط مذهب اکثريت خواهد بود. توجه شود که مطلب اخير منعي براي فعاليت اقليت هاي ديني يا مذهبي در امور محلي ايجاد نکرده است. البته از ديدگاه قانون اساسي ايران به موجب اصل يازدهم اين قانون، همه مسلمانان، يک امت تلقي شده اند. درعين حال، افراد غيرمسلمان به موجب اصل چهاردهم قانون اساسي بايد از اخلاق حسنه و قسط و عدل اسلامي در برخورد با خود برخوردار شوند و دولت و مردم موظفند حقوق انساني آنان را رعايت کنند. 
    اقليت هاي ديني شناخته شده و به طريق اولي، اقليت هاي مذهبي حق دارند جمعيت ها و انجمن هاي خود را داشته باشند و به موجب اصل بيست وششم قانون اساسي هيچ کس را نمي توان به شرکت در اين انجمن ها مجبور يا از شرکت در آنها منع کرد. 
     اقوام مختلف ايراني که به نظر مي رسد استفاده از لفظ اقليت در مورد آنها صحيح نباشد، زيرا همه ايراني هستند و از حقوق شهروندي ايرانيان برخوردارند، مي توانند از زبان هاي محلي و قومي خود در مطبوعات و رسانه هاي گروهي استفاده و ادبيات مربوط به آن را در مدارس تدريس کنند، هرچند که خط و زبان رسمي و مشترک مردم ايران، فارسي است و اصل پانزدهم قانون اساسي در عين اعلام مطلب اخير حق اقوام گوناگون ايراني را در استفاده از گويش ها و زبان هاي محلي شناخته است ولي درهرحال بايد زبان فارسي در جوار اين گويش ها و زبان ها تدريس شود. 
     آنچه گفتيم بايد در پرتو دو اصل نوزدهم و بيستم قانون اساسي در نظر گرفته شود که به موجب اصل نوزدهم، مردم ايران از هر قوم و قبيله از حقوق مساوي برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اينها سبب امتياز نيست. و به موجب اصل بيستم، همه افراد ملت از زن و مرد به طور يکسان در حمايت قانون قرار دارند و از همه حقوق انساني، سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بدون تبعيض برخوردارند. 
     مجموع آنچه که گفته شد البته بايد با درنظرگرفتن احکام خاص مندرج در برخي از اصول ديگر قانون اساسي در نظر گرفته شود. والله اعلم.